Đồ uống có đường và sức khỏe trẻ em

Cập nhật: 3/11/2025

Cảnh báo thói quen “ngọt ngào” nhưng gây hại cho trẻ

Nhiều cha mẹ có thói quen cho trẻ uống nước ngọt, sữa có đường, nước trái cây đóng hộp… như một phần của bữa phụ hoặc phần thưởng khi trẻ ngoan. Những thức uống này tuy có vị hấp dẫn nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe của trẻ, đặc biệt trong giai đoạn từ 3–5 tuổi – khi trẻ đang hình thành thói quen ăn uống suốt đời và phát triển mạnh về thể chất – trí tuệ.

Vậy đồ uống có đường ảnh hưởng thế nào đến trẻ nhỏ? Cha mẹ nên lựa chọn thức uống nào lành mạnh để thay thế? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ và hành động đúng cách.

1.    Đồ uống có đường là gì?
Đồ uống có đường (sugar-sweetened beverages – SSBs) là các loại đồ uống có chứa đường tự do bao gồm một số loại phổ biến như nước ngọt có ga hoặc không có ga, các loại nước trái cây đóng hộp (kể cả loại 100% nguyên chất không thêm đường), nước tăng lực, trà, cà phê hoà tan, sữa hương vị… Một số loại đồ uống hấp dẫn cho giới trẻ hiện nay như trà sữa, trà chanh… cũng chứa hàm lượng đường tự do tương đối cao.
Thực tế, nhiều thức uống tưởng như “lành mạnh” lại chứa lượng đường rất cao mà cha mẹ không để ý, ví dụ:

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị trẻ 3–5 tuổi không nên tiêu thụ quá 15g đường tự do/ngày (tương đương < 4 thìa cà phê).

2.    Tác hại của đồ uống có đường với sức khỏe trẻ nhỏ
Gây thừa cân, béo phì
Trẻ em thường uống đồ ngọt nhanh hơn ăn thức ăn nên dễ nạp lượng đường vượt mức mà không hề no bụng. Lượng calo “rỗng” từ đường làm trẻ tăng cân nhanh, nhưng thiếu vi chất, ảnh hưởng đến phát triển toàn diện.
Gây sâu răng
Đường là thức ăn ưa thích của vi khuẩn gây sâu răng. Khi trẻ uống nhiều đồ ngọt và không vệ sinh răng miệng tốt, men răng sẽ bị mòn nhanh, dễ sâu răng sớm, ảnh hưởng đến ăn uống và phát âm.

Tăng nguy cơ tiểu đường, rối loạn chuyển hoá sớm
Thói quen uống đồ ngọt từ sớm có thể khiến trẻ nhạy cảm insulin, tăng mỡ máu, nguy cơ cao bị tiểu đường tuýp 2, gan nhiễm mỡ, tăng huyết áp khi lớn lên.
Gây biếng ăn, thiếu chất
Uống đồ ngọt nhiều làm giảm cảm giác đói, trẻ ăn ít trong bữa chính, dẫn đến thiếu chất đạm, chất sắt, kẽm, canxi – các vi chất quan trọng cho phát triển chiều cao, cân nặng, trí tuệ.
3.    Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang uống quá nhiều đồ ngọt
–     Hay đòi uống giữa các bữa hoặc ngay trước bữa ăn
–     Có biểu hiện sâu răng sớm, ăn uống kém
–     Tăng cân nhanh dù ăn ít
–     Thường mệt mỏi, ít vận động, dễ cáu gắt
      Nếu cha mẹ nhận thấy những dấu hiệu này, đã đến lúc xem lại thói quen uống của con và điều chỉnh kịp thời.
4.    Cha mẹ nên làm gì để hạn chế đồ uống có đường cho trẻ?
–     Tạo thói quen uống nước lọc từ nhỏ
       + Từ sau 1 tuổi, trẻ có thể uống nước lọc bình thường.
       + Luôn cho trẻ uống nước lọc trước tiên khi khát.
       + Trang trí ly uống nước ngộ nghĩnh để trẻ hứng thú hơn.
–    Không cho trẻ làm quen với đồ ngọt sớm
       + Không tích trữ các loại đồ ăn, thức uống ngọt tại nhà.
       + Trẻ dưới 1 tuổi tuyệt đối không nên sử dụng các loại đồ uống có đường. Trẻ lớn hơn nên hạn chế hết mức việc cho trẻ uống các loại đồ uống có đường như trà sữa, nước ngọt có ga…
       + Không thêm đường vào các loại thực phẩm, đồ uống cho trẻ, ví dụ không cho thêm đường vào nước trái cây, các loại bánh chế biến cho trẻ tại nhà, chọn các đồ uống ít đường hoặc chọn mức đường thấp nhất khi đi ăn ngoài nhà.
–    Hạn chế nước ép, sinh tố pha đường
       + Ưu tiên ăn trái cây tươi thay vì ép nước.
       + Nếu ép, không thêm đường, sữa đặc hoặc bất kỳ chất làm ngọt nào khác.
–    Đọc kỹ nhãn dinh dưỡng
       + Trên bao bì có thể ghi “nước trái cây 100%” nhưng vẫn chứa một lượng lớn đường tự do.
       + Chọn sản phẩm ghi rõ “không thêm đường” (no added sugar).
       + Ưu tiên sữa không đường, ít đường nếu cần dùng sữa hộp.

5.    Gợi ý đồ uống lành mạnh cho trẻ 3–5 tuổi

6.    Cha mẹ là tấm gương quan trọng
Trẻ nhỏ bắt chước người lớn rất nhanh. Nếu cha mẹ thường xuyên uống nước ngọt, trà sữa, trẻ cũng sẽ muốn thử và hình thành thói quen đó.
Hãy làm gương bằng cách:
•    Uống nước lọc hàng ngày.
•    Không dự trữ nước ngọt trong nhà.
Đồ uống có đường tuy hấp dẫn nhưng ẩn chứa nhiều nguy cơ với sức khỏe của trẻ em. Việc hạn chế thói quen uống ngọt từ sớm chính là món quà lớn nhất mà cha mẹ có thể dành cho con – giúp con khỏe mạnh, phát triển toàn diện và giữ lối sống lành mạnh suốt đời.

Hãy bắt đầu từ hôm nay – loại bỏ dần đồ uống có đường và thay thế bằng những lựa chọn tốt cho sức khỏe và tương lai của trẻ!

Tác giả: ThS. Trịnh Hồng Sơn – Giám đốc Trung tâm Giáo dục Truyền thông Dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng

Nguồn: Viện Dinh dưỡng