Nhiều trẻ em hiện đang đối diện với “khoảng trống miễn dịch” kéo dài 3-4 năm, giai đoạn kháng thể suy giảm sau các mũi tiêm đầu đời. Các chuyên gia y tế cảnh báo, đây là nguy cơ tiềm ẩn ở nhóm trẻ tưởng chừng đã được bảo vệ trước viêm não Nhật Bản.
Bệnh nhi mắc viêm não Nhật Bản thường nhập viện trong tình trạng sốt cao, rối loạn tri giác. Ảnh minh họa: Vecteezy
Hiểm họa từ muỗi đồng ruộng và sự chủ quan của phụ huynh
Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm lây truyền qua muỗi Culex, loài phát triển mạnh tại ruộng lúa và khu vực nước tù đọng. Con người không phải mắc bệnh từ người sang người, mà là “vật chủ tình cờ” trong chu trình tự nhiên giữa chim – lợn – muỗi và khi bị muỗi mang vi rút đốt.
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết, vi rút có thể tồn tại lâu dài trong tuyến nước bọt của muỗi, chỉ cần một vết đốt nhỏ cũng đủ đưa vi rút vào cơ thể và tấn công hệ thần kinh trung ương. Ông giải thích: “Virus này rất thích tế bào thần kinh. Khi đã vào máu, nó nhân lên rất nhanh và phá vỡ hàng rào bảo vệ của não.”
Muỗi Culex – trung gian truyền viêm não Nhật Bản – phát triển mạnh tại ruộng lúa và vùng nước tù. Ảnh: Vecteezy
Triệu chứng khởi phát thường chỉ là sốt, nôn hoặc đau đầu nên dễ nhầm với các bệnh thông thường. Chính điều này khiến nhiều trẻ được đưa đến bệnh viện muộn, làm tăng mức độ tổn thương não.
Trường hợp bé trai 9 tuổi ở Quảng Ninh nhập viện vào đầu tháng 7 vừa qua là ví dụ điển hình. [2] Theo hồ sơ, trẻ mới chỉ được ghi nhận tiêm một liều cơ bản, chưa hoàn thiện lịch tiêm cũng như chưa có liều nhắc. Trẻ nhập viện trong tình trạng sốt cao, đau đầu kéo dài và nhanh chóng được xác định mắc viêm não Nhật Bản.
Kháng thể giảm sau 3-4 năm: vì sao phải tiêm nhắc?
Nhiều phụ huynh nghĩ rằng tiêm đủ mũi cơ bản là có thể bảo vệ lâu dài, nhưng thực tế miễn dịch đối với viêm não Nhật Bản suy giảm theo thời gian.
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái phân tích: “Với vắc xin viêm não Nhật Bản bất hoạt từ não chuột, miễn dịch thường chỉ duy trì khoảng 3-4 năm sau liều cơ bản. Sau thời gian này, mức bảo vệ giảm đáng kể.”
Khi kháng thể giảm, trẻ có thể mắc bệnh nếu bị muỗi mang vi rút đốt dù từng được tiêm trước đó. Đây là nguyên nhân khiến nhiều ca bệnh thuộc nhóm có tiền sử tiêm chủng nhưng không được nhắc đúng hạn.
Trẻ lớn vẫn có nguy cơ mắc bệnh và gặp biến chứng nặng nếu bỏ qua các mũi tiêm nhắc lại. Ảnh: Vecteezy
Vắc xin sống giảm độc lực tái tổ hợp có khả năng kích hoạt miễn dịch mạnh và kéo dài hơn. Dù là vắc xin nào, nếu không có mũi nhắc thì đều không thể gọi là phòng bệnh đầy đủ. Việt Nam là nước nằm trong vùng lưu hành của bệnh viêm não Nhật Bản, do đó, việc tiêm đầy đủ các mũi cơ bản và mũi nhắc là hết sức cần thiết để duy trì hiệu quả bảo vệ.
Hiện không có thuốc điều trị đặc hiệu cho viêm não Nhật Bản. Bệnh diễn tiến nhanh và để lại hậu quả nặng nề. Các bác sĩ từng ghi nhận những trường hợp trẻ lớn, vốn đang đi học bình thường, nhưng sau khi mắc bệnh trở nên chậm nhận thức, không thể theo học như trước. PGS Thái chia sẻ: “Có những em đang ở độ tuổi học cấp hai nhưng sau mắc bệnh lại ngờ nghệch như trẻ lên ba. Có em phải phụ thuộc hoàn toàn vào máy thở.”
Tiêm đúng lịch để loại bỏ “khoảng trống miễn dịch”
Với vắc xin bất hoạt trong chương trình tiêm chủng mở rộng, trẻ cần tiêm đủ 3 mũi cơ bản và nhắc lại mỗi 3 năm cho đến 15 tuổi. Đây là khuyến cáo quan trọng giúp duy trì mức kháng thể bảo vệ ổn định.
Đối với vắc xin sống giảm độc lực tái tổ hợp, trẻ có thể được tiêm từ 9 tháng tuổi và chỉ cần một mũi nhắc để miễn dịch kéo dài. Các chuyên gia cho biết việc tiêm đúng lịch, đủ liều giúp củng cố miễn dịch và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Chuyên gia khuyến cáo phụ huynh rà soát lịch tiêm chủng và đưa trẻ đi tiêm nhắc đúng hạn. Ảnh: Vecteezy
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái khuyến cáo, với viêm não Nhật Bản, chỉ những trẻ được tiêm đúng và đủ các mũi theo lịch mới đạt hiệu quả bảo vệ.Phụ huynh cần rà soát lại sổ tiêm chủng của con để không bỏ lỡ liều nhắc quan trọng. Bỏ quên mũi nhắc có thể đồng nghĩa với việc đánh mất “hàng rào” bảo vệ quan trọng nhất, khiến trẻ dễ mắc bệnh ngay trong giai đoạn đang phát triển mạnh về nhận thức và học tập.
Quế Minh
*** Tài liệu dành cho công chúng nhằm nâng cao nhận thức về viêm não Nhật Bản. Nội dung chuyên môn đã được Hội Y học Dự phòng Việt Nam góp ý và thẩm định về tính chính xác và khoa học. Tài liệu chỉ mang tính tham khảo và không thay thế cho tư vấn y khoa. Phụ huynh nên liên hệ cơ sở y tế để được hướng dẫn lịch tiêm phù hợp cho trẻ.
Hội Y học Dự phòng Việt Nam không thực hiện bất kỳ hoạt động quảng bá, bảo trợ hoặc xác nhận nào đối với sản phẩm, dịch vụ hay thương hiệu có thể được đề cập trong tài liệu.
Tag:
